ابوعبدالله حسین بن محمد حلوانیابوعبدالله الحسین بن محمد بن الحسن بن نصر الحلوانی بر اساس علم طبقات رجال و با توجه به سال وفات مشایخ حلوانی می‌توان وی را از محدثان قرن پنجم قمری دانست. ۱ - معرفی اجمالیمؤلف نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، نام خود را حسین بن محمد بن الحسن الحلوانی می‌نامد و با مراجعه به اسامی واقع شده در اسناد احادیث، مانند آنچه در بشارة المصطفی نوشته، محمد بن ابوالقاسم طبری (قرن ۶) و نیز ذیل تاریخ بغداد از ابن نجار بغدادی (متوفی ۶۴۳ ق) آمده است، می‌توانیم او را کامل‌تر و به این گونه بشناسیم: ابوعبدالله الحسین بن محمد بن الحسن بن نصر الحلوانی. بر اساس علم طبقات رجال و با توجه به سال وفات مشایخ حلوانی می‌توان وی را از محدثان قرن پنجم قمری دانست، زیرا شاگردان شیخ مفید (م ۴۱۳)؛ مانند سید مرتضی (م ۴۳۶) و شیخ ابوالقاسم علی بن محمد فرزند شیخ مفید و ابویعلی جعفری (م ۴۶۳) داماد و جانشین شیخ مفید از استادان حلوانی‌اند و تاریخ ذکر شده شاگردی او نزد برخی از ایشان و نیز تاریخ استفاده او از علامه بندینجینی در سال ۴۲۵ ق تردیدی باقی نمی‌گذارد که او در دهه‌های میانی قرن پنجم می‌زیسته است. ۲ - اساتیداو نزد الشریف محمد بن الحسن بن حمزة ابویعلی جعفری- که از مراجع شیعه پس از شیخ مفید و داماد و جانشین او بوده- درس خوانده و چون محل سکونتش محله کرخ بغداد بوده است، از محضر عالمانی، چون شیخ طوسی، سید مرتضی و سید رضی بهره برده است. طریق روایی واقع در کتاب بشارة المصطفی اثر عمادالدین طبری، شاگردی او را از محضر سید مرتضی در سال ۴۲۹ ق به روشنی نشان می‌دهد و سند واقع در کتاب ذیل تاریخ بغداد اثر ابن النجار البغدادی، استفاده او را از ابوالحسن علی بن المظفر بن بدر (علامه بندینجی) در سال ۴۲۵ ق اثبات می‌کند. ابوعبدالله حسین بن محمد حلوانی خود نیز در آخرین روایت کتابش که آن را مسندا ذکر می‌کند به استاد دیگرش که به احتمال از استادان اصلی وی بوده است، اشاره می‌کند. حلوانی طریق خود را چنین آغاز می‌کند: (اخبرنی الشیخ ابوالقاسم علی بن محمد بن محمد المفید رحمه الله) که حاکی از شاگردی او نزد فرزند شیخ مفید است. بنابر آنچه ابن طاووس می‌گوید، حلوانی از او در کتاب دیگرش نهج النجاة نیز حدیث نقل کرده است. ۳ - شاگردان(علی بن الحسین بن علی الرازی) و (ابوزکریا یحیی بن علی الخطیب التبریزی) از شاگردان حلوانی هستند. افزون بر این، بهره‌گیری دانشمندان و نویسندگان از کتاب به ویژه عمادالدین طبری مؤلف بشارة المصطفی و ابن بطریق از بزرگان قرن ششم نشان از استقبال عالمان از کتاب او دارد. ۴ - عناوین مرتبطنزهة الناظر و تنبیه الخاطر (کتاب) ۵ - منبعنرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |